چهار همسر و هفت فرزند شادروان سیداحمد کسروی تبریزی

            بسم الله الرحمان الرحیم.

طبق http://bukharamag.com/?p=1093  :

«جلال کسروى فرزند سوم احمد کسروى مورخ مشروطیت ایران دوشنبه ۱۲ مردادماه ۱۳۸۸ درگذشت. به یاد و خاطره ایشان گفتگویى داشتیم با آقاى بزرگ حیدرى نورى یکى از یاران دیرین احمد کسروى که از جوانى در مکتب او بالیده و وفادار کسروى باقى مانده است.

من یکم آذرماه هزار و سیصد و بیست و دو خورشیدى براى اولین بار به دیدار شادروان احمد کسروى رفتم. در آن هنگام خودم جوانى بیست و پنج شش ساله بودم. کتاب‏هاى ایشان را خوانده بودم و علاقمند شده بودم که ایشان را از نزدیک ببینم. نشانى منزلشان را گرفتم. ولى بار اول نتوانستم نشانى ایشان را پیدا کنم و با توجه به شرایطى که در آن روزگار حاکم بود ترجیح دادم از کسى نپرسم. به هر تقدیر، یک ماه بعد در اول دى ماه برگشتم و این بار نشانى را یافتم. از دالانى گذشتم و به طبقه بالا رفتم. عده‏اى در آنجا بودند و آقاى نادرى نامى درباره ادبیات سخنرانى مى‏کرد. پس از آن هم شادروان درباره ادبیات سخنانى گفتند. پس از آن روز من همواره در جلسات روزهاى پنجشنبه که در منزل ایشان برگزار مى‏شد شرکت مى‏کردم. پس از مدتى ایشان به خانه‏اى دوطبقه در میدان پاستور نقل مکان کردند. طبقه اول محل سکونت ایشان شد و طبقه بالا دفتر کار و محل برگزارى نشست‏ها و دیدارها. رفته رفته دلبستگى من بیشتر شد و نزدیکتر شدم. بارها در منزلشان پاسدارى دادم. در دفترشان در خیابان دیلم، پاساژ بختیارى. و این رفت و آمدها ادامه داشت تا آن که شادروان کسروى در هشتم اردیبهشت ۱۳۲۴ ترور شد. پیش از آن دوستان اصرار داشتند که از ایران خارج شود. مى‏گفتند که شما را مى‏کشند. او مى‏گفت من به کسانى که در انقلاب مشروطه، به آزادیخواهانى که از ایران رفتند ایراد گرفتم حالا خودم بروم و نرفت و چنان شد که دانید.

شادروان کسروى با بدى، با ناپاکى هیچ مماشات نمى‏کرد. بسیار دشمن داشت چرا که این خصلت او را کسانى برنمى‏تافتند. ایشان همیشه آنقدر دلمشغول کتاب‏ها و فعالیت‏هاى اجتماعى‏اش بود که چندان وقتى براى خانواده نداشت. چهار همسر اختیار کرد. دو همسر اول او به سبب بیمارى درگذشتند. همسر سوم که تاب مشکلات و سختى‏هاى زندگى با ایشان را نیاورد جدا شد و همسر چهارم تا زمان مرگ کسروى با او زندگى کرد. از همسر اول که دخترعمه‏اش نیز بود خاطرات فراوان دارد و در زندگى‏نامه من از او یاد کرده است. از او دو دختر داشت به نام‏هاى حمیده و نفیسه.

اما آقا جلال فرزند سوم کسروى بود که از همسر دوم است، یعنى جلال و فرخزاد حاصل ازدواج کسروى با همسر دوم بود و سه فرزند حاصل سومین وصلت: بهزاد و مهین و خجسته. و از چهارمى نیز فرزندى نداشت.

تجربه نشان داده کسانى که چند همسر اختیار مى‏کنند، حالا بگذریم که به ناگزیر بوده باشد، بین فرزندان اختلاف ایجاد مى‏شود و به این ترتیب بین خانواده شادروان کسروى نیز جدایى پیش آمد. بچه‏ها به خارج از ایران رفتند و پیوندها به نوعى از هم گسست. اکنون با درگذشت جلال کسروى دو تن از فرزندان شادروان احمد کسروى باقى مانده‏اند: مهین و خجسته.

شادروان جلال کسروى نیز تا آنجا که من مى‏دانم پانزدهم مهرماه ۱۳۰۰ به دنیا آمد که دو پسر از او به جاى مانده است: انوشیروان و بزرگمهر که هر دو براى پدربزرگ خود بسیار احترام قائلند و بزرگمهر نیز کوشید تا آنچه را از پدربزرگ مانده بازیابد و هم او بود که توانست دست‏نوشته‏اى منتشر نشده از شادروان احمد کسروى را پیدا کند که درباره شیخ محمد خیابانى بود و بسیار ارزشمند و به دست چاپ بسپارد.

آنچه که فرزندان شادروان احمد کسروى از او به یاد دارند مطالعه فراوان، فعالیت‏هاى اجتماعى و سیاسى و نوشتن کتاب‏هایى است که بسیار از او وقت مى‏گرفت. دخترش مهین نقل مى‏کند که وقتى پدرمان مى‏خواست چیزى بنویسد بلند مى‏خواند و مى‏نوشت که عادت همیشگى‏اش بود. او که وکالت مى‏کرد و ده‏ها کتاب نوشت و کتاب‏هایش به خوبى فروش مى‏رفت از آنجا که سودى از محل فروش کتاب‏ها نمى‏خواست و پروانه وکالتش نیز قطع شده بود براى زندگى روزانه‏اش بسیار مشکل داشت. در یکى از همین جلسات پنجشنبه از زندگى خود و دشوارى‏هایش سخن گفت. انسانى که چنین نیک زندگى کرده بود براى گذران زندگى با مشکلات بى‏شمار دست به گریبان بود. در هنگام مرگ وقتى پیراهن او دریده شد و ما به منزل ایشان رفتیم تا پیراهن دیگرى بیاوریم و بر پیکر ایشان بپوشانیم پیراهنى پیدا نکردیم. و ما که پس از او ماندیم بارها به خود مى‏گفتیم اى کاش اندرز دوستان را گوش کرده و از ایران رفته بود اما او این خاک را بسیار دوست داشت و جدایى از آن را بر خود نمى‏پسندید.»