قدرت شعر نو

            بسم الله الرحمان الرحیم.

            حدود یک ماه قبل، در صفحه ی اینترنتی ی دکتر سیدمحمد صُحُفی، شعری از امیرهوشنگ ابتهاج دیدم:

            «به سان ِ رود، که در نشیب درّه سر به سنگ می زند، رونده باش، امید هیچ مُعجزی ز مرده نیست، زنده باش.»

            وقتی این شعر را دیدم، علاقه مند و کنجکاو شدم ببینم در شعر کلاسیک فارسی، آیا لفظ «مُعجز» را به زیبائی ی امیرهوشنگ ابتهاج در شعر یادشده، به کار برده اند یا نه. حدود صد (گمان کنم صد یا صد و یک یا صد و دو) «معجز» در مصرعها و بیتهای مختلف شعر شاعران کهن فارسی دیدم. یک به یک خواندم. طبق شمّ بنده و ذوق بنده، در آن حدود صد «معجز» در شعر کلاسیک فارسی، حتا یکی نبود که به زیبائی ی این «معجز» باشد:

            «به سان ِ رود، که در نشیب درّه سر به سنگ می زند، رونده باش، امید هیچ معجزی ز مرده نیست، زنده باش.»

            چرا؟

            نجف دریابندری در کتاب گفت و گو با نجف دریابندری (گفت و گوکننده: مهدی مظفری ساوجی)، تهران، انتشارات مروارید، چاپ اول 1388، چاپ دوم 1389، صفحه ی 259، درباره ی ابتهاج گفته است «تسلطی که بر زبان فارسی و ظرفیت ها و ظرافت های این زبان دارد»، و «تصویرهایش هم جالب است»، و: «از لحاظ محتوا هم گاهی بسیار جالب است. چون عمدتاً محتوای غزل هایش اجتماعی است. البته آن طور که غزل می تواند اجتماعی باشد.»

            نجف دریابندری در قسمتهایی از کتاب نامبرده، از شعر نوی منحط و شعر نوی مترقی، و از شعر کهن منحط و از شعر کهن درخشان سخن گفته است. درک من از سخنان ایشان چنین است.

            شاید:

            شاعران شعر کهن، لغت خاص «معجز» را، وقتی قرار بود در شعرشان بگنجانند، تقریباً معلوم بوده چه گونه این لغت را به کار می برند و چه هنرنمائی ای می توانند انجام دهند با این لغت خاص. این لغت غالباً قبل یا بعد از نام یکی از پیامبران می آمده. تقریباً معلوم بوده در ساختمان شعر، که یک جزئش لغت «معجز» است، ورود لغت «معجز» به این ساختمان، چه گونه است. اما. اما ظاهراً در شعر نو، ورود لغت «معجز» به شعر، و شاید ورود بسیاری از لغتها، و سهیم شدن آن لغتها در ساختن شعری درخشان، تنگناها و نکته ها و ویژگیهای شعر کهن را ندارد، و نوع خاصی امکان خلاقیت در آن است. شاهد:

            «به سان ِ رود، که در نشیب درّه سر به سنگ می زند، رونده باش، امید هیچ معجزی ز مرده نیست، زنده باش.»

            البته استنباطم از سخنان نجف دربابندری را تکرار می کنم: شعر نو، منحط دارد و مترقی، و شعر کهن هم، درخشان دارد و منحط.