چند مطلب حاشیه ای درباره ی مراسم ترحیم

            بسم الله الرحمان الرحیم.

            1) روزنامه ی کیهان هجده بهمن 1335 صفحه ی دو:

            «اعلامیه مسجد فخرالدوله

درباره انعقاد ختم با میز و صندلی

از طرف حضرت آیت اله کمره ای امام مسجد باستحضار عموم اهالی محترم تهران میرساند:

چون مسجد فخرالدوله واقع در دروازه شمیران طبق اصول وقف و طبق وصیت صریح واقفه مرحومه فخرالدوله و طبق قواعد شرع مطهر مسجد خانه عبادت و سجده گاه مسلمین است و اختصاص دارد بعبادت و نماز جماعت و نشر احکام اسلام و یا حکم محکم قرآن مجید، صریح است که باید در اماکن مقدسه با کفش داخل نشد بنابراین انعقاد ختم با میز و صندلی یا وضع رسوم حاضر مخالف با قواعد مقدسات مذهبی اسلام است علیهذا آقایان باید از تقاضای انعقاد ختم با میز و صندلی جدا خودداری نمایند و دیگر برای اینگونه مجالس تقاضا بمسجد مزبور ندهند و چون بانوان هم طبق حکم شرع مطهر در حالات مخصوصی نباید در مسجد توقف نمایند تقاضا میشود از بانوان محترمه که درخواست ختم زنانه ننمایند برای مرده آنها ثوابی ندارد و در قبر آنها جز عذای نمی افزاید و برای روح مرحومه واقف هم در آن جهان نارضایتی فراهم ننمایند.

سیدمحمدرضا تناوش»

نظر نویسنده ی وبلاگ:

ــ آیا تمام مسجدها، حکمشان مانند حکم آن وادی و آن مکان است که خداوند فرمود «إنّی أنا ربّک فاخلع نعلیک إنّک بالواد المقدّس طوی»؟ آیا تمام مسجدها، چنین حکمی دارند؟

ــ طبق آنچه فرمودند، و نقل کردم، «انعقاد ختم با میز و صندلی یا وضع رسوم حاضر مخالف با قواعد مقدسات مذهبی اسلام است». به راستی چنین است؟ کدام قواعد مقدسات مذهبی ی اسلام؟

ــ گمان کنم تقریباً تمام زنان مسلمان می دانند که وقتی در ایام ... هستند، وارد مسجد نشوند. اما آیا به احتمال این که یک یا چند زن ممکن است آگاهانه یا ناآگاهانه وارد مسجد شوند، صحیح است و اسلامی است که «مراسم ختم زنانه» ملغا شود؟

ــ در تمام بندهای فوق، اگر چنین باشد که در وقفنامه خواسته باشند مراسم ختم با میز و صندلی نباشد و مراسم ختم زنانه برگزار نشود، بنده گمان می کنم باید به وقفنامه احترام گذاشت. عرایض بنده مربوط به استدلالهایی است که «طبق اسلام و مقدسات اسلام و احکام اسلام»، برگزاری ی مراسم ختم با میز و صندلی را نکوهش کرده اند و مراسم ختم زنانه را نکوهش کرده اند.

2) دیده ام و احتمالاً دیده اید این عبارت را که «مخارج مراسم ترحیم صرف امور خیریه خواهد شد».

من برایم سؤال بوده. البته خرج کردن در امور خیریه خوب است، اما آیا هزینه اش را باید از محل برگزار نکردن مراسم ترحیم تهیه کرد؟

«مخارج مراسم ترحیم» اصولاً مگر چیست؟ یکی از عزیزان ما فوت می کند. اقوام و نزدیکان و دوستان و همکاران و ...، می آیند برای همدردی با ما. برای کاستن از غم ما. خب از این افراد نباید پذیرائی کرد؟ افراد از راه دور و نزدیک آمده اند برای احترام به ما و همدردی با ما. آیا طبیعی ترین و عادی ترین اتفاق، پذیرائی از آنها نیست؟ آنها باید باد هوا بخورند؟ نباید از آنها پذیرائی کرد؟

من نمی دانم، ولی احتمال می دهم، افرادی که تمایل به تشکیل شدن مراسم به مناسبت درگذشت عزیز خود ندارند، با این عبارت «مخارج مراسم ترحیم صرف امور خیریه خواهد شد»، پیغام می دهند که «آقایان، خانمها، هیچ مراسمی در منزل و کنار مزار و مسجد برگزار نخواهد شد و لطفاً نیایید».

به ادامه ی مطلب توجه کنید.

3) اگر اشتباه نکنم، اصولاً این عبارت «مخارج مراسم ترحیم صرف امور خیریه خواهد شد»، توسط افرادی با فرهنگ خاص و طبقه ی فرهنگی ی خاص گفته می شود، و اگر اشتباه نکنم توسط افرادی گفته می شود که طبق تعریفهای متداول، «چندان مذهبی نیستند». اما یک نمونه ی ویژه دیدم:

بنده شخصاً در آگهی ی ترحیم مرحوم آقای حسینعلی راشد در کیهان هشت آبان 1359 عیناً خواندم که «مجلس ترحیم مردانه طبق وصیت آن مرحوم تشکیل نخواهد شد ... مجلس ترحیم زنانه در ...»

البته وصیت محترم است و نافذ است، اما اگر مجاز باشم سؤال کنم، می پرسم چرا یک فرد منبری و سخنران مذهبی در حد آقای حسینعلی راشد وصیت کند مجلس ترحیم مردانه برگزار نشود؟ نکته ی اجتماعی سیاسی ... دخیل بوده؟ (توجه کنید حسینعلی راشد قبل از انقلاب نماینده ی مجلس شورای ملی بوده و البته فقط چند جلسه در مجلس حاضر شده بوده.) و وصیت مرحوم حسینعلی راشد که مجلس ترحیم مردانه برگزار نشود و مجلس ترحیم زنانه برگزار شود را مقایسه کنید با دیدگاهی که در ابتدای مقاله نقل کردم و طبق یک استدلال گفته بودند مجلس ترحیم زنانه برگزار نشود.

(بنده صحبت کردم با یکی از آقایان. فرمودند وصیت مرحوم حسینعلی راشد حتماً به دلیل شرایط سیاسی ی آن زمان بوده.)

4) چند سال قبل شنیدم در نوار سخنرانی ی مرجع تقلید محترم آقای سیدمحمدمحسن حسینی طهرانی، ایشان گفته است مراسم سوم و هفتم و سال، بدعت است و در اسلام نیست.

مؤدبانه می گویم، «بدعت است» و «در اسلام نیست»، دو مطلب است، و ممکن است موضوعی هم در اسلام نباشد و هم بدعت باشد، و ممکن است موضوعی در اسلام نباشد اما بدعت نباشد.

خود آقای سیدمحمدمحسن حسینی طهرانی زید توفیقه که احتمالاً پابند به این است که حتماً لباسی غیر از لباس متداول مردم جامعه ی ایران بپوشد و نیز پابند به «عمامه ی سیاه» و «عمامه ی سفید» است، آیا در اسلام ضابطه ی «عمامه ی سیاه برای سادات» و «عمامه ی سفید برای غیر سادات» داریم؟

مخالفت با مراسم سوم و هفتم و سال، که افراد سراغ عزاداران می روند و با آنها همدردی می کنند، و معمولاً همراه با انجام شدن سخنرانیهای مذهبی و مواعظ اخلاقی است، چه اشکال دارد؟

در پایان، ضمن تأکید بر دین، برای خودم که متدین هستم و دوستانی که متدین هستند، بر «فکر» هم تأکید می کنم:

«امام علی علیه السلام: بالفِکر ِ  تَصلُحُ الرّ َوِیّـَةُ زندگی، به اندیشه اصلاح پذیرد» (عیناً طبق روزنامه ی اطلاعات، 20 اردیبهشت 1391، صفحه ی 2).