آخر ِ خط ِ فیزیک ، خواندن فکر خداست

     بسم الله الرحمان الرحیم.

            طبق http://scienceworld.wolfram.com/biography/Einstein.html  آلبرت آینشتاین گفته است:

I want to know how God created this world. I am not interested in this or that phenomenon, in the spectrum of this or that element. I want to know His thoughts, the rest are details

            ترجمه ی بنده، که سال 1388 انجام دادم و در وبلاگ سابقم منتشر کردم، چنین بود:

«من می خواهم بفهمم خدا این جهان را چه گونه آفرید. من به این یا آن پدیده و طیف این یا آن عنصر علاقه ندارم. من می خواهم فکر و مقصود خدا را بفهمم؛ چیزهای دیگر جزئیات هستند.»

امروز دیدم فریمن دایسون هم سخنانی گفته است، شبیه گفته ی آینشتاین.

فریمن دایسون (Freeman Dyson) فیزیکدان نظری و ریاضیدان آمریکائی متولد انگلیس است.

«فریمن دایسون: ریاضیدان، فیزیکدان، و نویسنده»، مترجم هاله المعی، مجلۀ فیزیک، بهار و تابستان 1375، صفحات 16—8:

«[سؤال کننده:] برای ریاضیدانها آخر خط کجاست؟

[جواب فریمن دایسون:] برای ریاضیدانها آخر خط این است که ساختار باید درست از آب دربیاید. تمام مدتی که من ریاضی کار می کردم نکتۀ اساسی پیدا کردن ساختار ِ درست بود. مثل ساختن یک پل است. وقتی تنۀ ساختار درست باشد، بقیۀ جزئیات به طور معجزه آسایی جور درمی آیند. مسئله، درست بودن کل طرح است.

[سؤال کننده:] آخر خط فیزیکدانها چطور؟

[جواب فریمن دایسون:] در فیزیک نظری، می خواهم بگویم مسئله مسئلۀ خواندن ِ فکر خداست. خیلی پیچیده است. آنچه به نظر او زیباست همیشه همان نیست که ما فکر می کنیم. به نظر من روش دیراک می تواند بینهایت گمراه کننده باشد. دیراک معتقد بود راه کشف در فیزیک این است که بگردیم ببینیم چه چیزی زیباست، اما من فکر می کنم این همان چیزی است که او را بد جوری به بیراهه کشاند. اولاً کشف بزرگ او، یعنی معادلۀ دیراک، بر خلاف آنچه بعداً ادعا می کرد، در واقع با این روش پیدا نشد. او این فلسفۀ زیبایی را بعداً از خودش درآورد. اگر نوشته های آن موقعش را ببینید، معلوم می شود که به شدت متکی به تجربه بوده است. و بعداً، وقتی این فلسفۀ زیبایی را پذیرفت، دیگر کشفیاتش تمام شد. جای تأسف است که این فلسفه به درد نخورد. به درد اینشتین هم نخورده بود. او هم در اواخر زندگی همین فلسفۀ زیبایی را داشت و او هم به بیراهه افتاد. آدم هرچه باهوشتر باشد گمراهی اش وحشتناکتر است.

[سؤال کننده:] واقعاً به این حرف اعتقاد دارید؟

[جواب فریمن دایسون:] فکر می کنم دارم. باهوشتر از اینشتین و دیراک نمی توانید پیدا کنید. (صفحه ی 15) هر دوشان در اواخر خط به خاطر پیروی از این فلسفه عقیم ماندند. فقط به این خاطر که توجه شان را به جهان واقعیات از دست دادند. من خوب یادم است که با دیراک این را می گفتم. گفتم در این دنیا جز الکترون چیزهای دیگری هم هست. گفت: "بله، می دانم، اما اول باید از الکترون سر دربیاوریم." به هیچ موضوع دیگری نمی توانست علاقه مند شود. فیزیکدان باید واقعاً به دور و بر خودش هم توجه داشته باشد.

[سؤال کننده:] بعضی وقتها می شنوید ریاضیدانها دربارۀ یک مسئلۀ قدیمی بحث می کنند، اینکه آیا این "چیزی" که داریم با آن کار می کنیم واقعاً ابداع ماست یا همیشه موجود بوده تا یکی بیاید و کشفش کند؟

[جواب فریمن دایسون:] من یقیناً ته دلم افلاطونی فکر می کنم. معتقدم آن چیز همیشه بوده است تا کسی کشفش کند. اما ریاضیات جزء متفاوتی از خلقت است. مثل دنیای فیزیکی نیست. من می گویم کار فیزیکدان این است که به دقت جهان موجود را نظاره کند و بر مبنای آن نظریه بسازد، نه فقط بر مبنای زیبایی. (صفحه ی 16)»