تحلیلها و تفسیرهای نوتفکیکی

               بسم الله الرحمان الرحیم.

            یکی از رفقای بنده اطلاع داد آقای مهدی نصیری تشکیک و تردید کرده در حدیث مشهور «اطلبوا العلم ولو بالصین» و سپس به درخواست من آدرس اینترنتی ی سخنان ایشان را خبر داد.

            قسمتی از سخنان آقای مهدی نصیری طبق http://www.sematmag.com/index.php?option=com_content&view=article&id=159:-----g----&catid=42:no-2&Itemid=53 چنین است:

            «اگر چه نگارنده قائل به مطلوبیت اولی و ذاتی علوم و تکنولوژی مدرن غربی نیست  و ظهور و بسط آنها را برخلاف سنن الهی و وحیانی می داند اما در شرایط کنونی به دلیل اضطرارهای ایجاد شده فی الجمله اخذ بسیاری از آنها را مجاز و بعضا لازم و ضروری می داند.

■
تقریر استدلال به حدیث نبوی اطلبوا العلم و لو بالصین چنین است که:

رسول اکرم (ص) مسلمین را به دانش جویی و اخذ دانش از هر جا حتی از چین که در آن روز ـ و نیز امروز ـ یک کشور غیر مسلمان و مشرک و کافر بود، امر فرموده است و این بدان معناست که در باره منشأ و خاستگاه علم هیچ محدودیت و قیدی وجود نداشته و مسلمین می توانند و بلکه موظفند علم و دانش و معرفت را از هر جا که تولید و زاده شده باشد، حتی اگر کفار و مشرکان مولد و مبدع آن باشند، اخذ نمایند و این دیدگاه که چون خاستگاه علم مدرن غرب ملحد است و یا چون فلسفه خاستگاهی یونانی که تمدنی مشرک و غیر دینی بوده است، دارد، پس نباید این علوم را اخذ کرد، مردود است. نقد و بررسی در نقد تقریر فوق از حدیث اطلبوا العلم و لو بالصین نکات زیر قابل ذکر است:

1. بررسی سند حدیث: کسانی که در مواجهه با احادیث سخت گیری کرده و بر معلوم و مقبول بودن راویان و رجال ناقل حدیث تاکید دارند و به همین دلیل به نفی بسیاری از احادیث می پردازند، نمی توانند به این حدیث تمسک کنند و به استناد آن به تاسیس مبنایی مهم در نظام تعلیم و تربیت پرداخته و اخذ علوم و معارف را از هر منبع و مأخذ و خاستگاهی جایز و بلکه لازم بدانند. اولا قدیمی ترین مأخذ در شیعه که حدیث مزبور در آن آمده است  کتاب مصباح الشریعة منسوب به امام صادق (ع) است که مرحوم مجلسی علی رغم آن که اشتهار به سهل گیری در اسناد و مأخذ روایات دارد، بدان اعتماد نکرده و در مقدمه بحار درباره آن گفته است: در این کتاب مطالبى آمده که خواننده خردمند و مطلع را با تردید مواجه مى‏کند. اسلوب این کتاب شبیه دیگر سخنان و آثار ائمه (ع) نیست. شیخ حر عاملی نیز می گوید: از جمله کتابهایى که بر ما ثابت است که قابل اعتماد نیست و از آنها نقل نکردیم کتاب مصباح الشریعة منسوب به امام صادق (ع) است. زیرا سند آن ثابت‏شده نیست و در آن سخنانى آمده که مخالف با تواتر است.   ..... نه تنها از روایت اطلبوا العلم و لو بالصین نمی توان استفاده کرد که مومنان می توانند علم و معرفتشان را از هر منبع و ماخذی اخذ کنند بلکه دیگر روایات نیز بیانگر چنین معنایی نیستند. گرفتن یک یا چند سخن حکیمانه از منافق یا کافر و مشرک امری متفاوت با اخذ یک رشته علمی ابداع شده از سوی کفار و یا اخذ منظومه معرفتی از آنها آن گونه که در فلسفه و عرفان مصطلح می بینیم می باشد. »

            پایان نقل قسمتی از سخنان آقای مهدی نصیری.

            نظر نویسنده ی وبلاگ:

            ــ بنده به هیچ وجه اشکال نمی بینم بحث سَنَدی و رجالی درباره ی حدیث مشهور «اطلبوا العلم ولو بالصین» انجام شود. شاید واقعاً این حدیث از معصوم صادر نشده باشد. نمی دانم.

            ــ طبق تفکر بنده، ورود آقای مهدی نصیری به این بحث، به صورتی که یک مقدار از تلاش ایشان برای نشان دادن مردود بودن احتمالی ی صدور حدیث مورد نظر از جانب معصوم است، این، در مجموع از نظر من فاقد ارزش و اهمیت است. توضیح می دهم.

            ــ وقتی ایشان از تعبیرهایی مانند «چون خاستگاه علم مدرن غرب ملحد است» استفاده می کند، من اساساً احساس می کنم گفت و گو کردن با ایشان ممکن است دشوار باشد. ایشان افکاری دارد. شعارهایی دارد.

            ــ غرب ملحد دیگه چی یه؟ اکثر مردمان غرب، مسیحی اند. غرب کجایش ملحد است؟ غرب موفق شد «انقلاب علمی» انجام دهد. ما موفق نشدیم. حالا ما که موفق نشدیم، باید بزنیم توی سر غرب، و او را ملحد و منافق و مشرک و کافر بنامیم؟

            ــ ظاهراً آقای مهدی نصیری می گوید «چند سخن» را می توان از مشرکان و ملحدان و منافقان و کافران گرفت اما «منظومه ی معرفتی» را نمی توان از آنان گرفت.

بنده با این سخن موافق نیستم، و نظرم این است منظومه ی علمی و فکری و هنری و فلسفی، اگر بد است، خب بد است، و شایسته است سراغ آن نرویم، اما چه «منظومه ی علمی و فکری و هنری و فلسفی» و چه «چند سخن»، اگر خوب است، می توان سراغ آن رفت، و چسباندن لغات و صفات کافرانه و مشرکانه و منافقانه و ملحدانه و چه و چه، شلوغ کاری کردن است.

ــ شما صد هزار حدیث بیاور در اثبات مدعیات آقای مهدی نصیری و صد هزار حدیث بیاور در رد مدعیات ایشان. اما آیا آیه ی قرآن، که

قُل سیروا فی الارض فانظروا کیف بدأ الخلق

            آیا قید دارد که زمین را و جهان را، آن جاهاش را برو ببین و بررسی کن و آن جاها تحصیل علم و صنعت کن، که «نزدیک است» یا «دور است»؟ آیا قید دارد که زمین را و جهان را آن جاهاش را برو ببین و بررسی کن و آن جاها تحصیل علم و صنعت کن، که «منافقانه و مشرکانه و ملحدانه و … نیست» یا «منافقانه و مشرکانه و ملحدانه و … است»؟

            طبق فهم من، امر به طلبیدن و تحصیل کردن علم، نه قید جغرافیائی ی دور و نزدیک دارد، و نه قید این که زادگاه علم ملحدانه است یا ملحدانه نیست، و نه قید این که «چند سخن» را بگیر اما «منظومه ی سخنان» را نگیر.

            اگر اشتباه نفهمیده باشم، آقایان میل دارند علم و تفکر خلاصه شود به «قرآن». من ایمان دارم به قرآن، و گمان می کنم فهمیدن پیامهای قرآنی، انسان را می رساند به خلاف مدعیات و پندارهای آقایان.