سیدعباس سیدمحمدی

دو حلقه لوح فشرده؟؟

بسم الله الرحمان الرحیم.

در صفحه ی 347 کتاب فرهنگ درست نویسی سخن (مؤلف دکتر یوسف عالی عباس آباد، سرپرست دکتر حسن انوری، تهران، انتشارات سخن، چاپ دوم، 1390) در بخش «واحدهای شمارش» گفته اند «حلقه» واحد شمارش چاه و قنات و فیلم و نوار و لوح فشرده است، و مثال زده اند «دو حلقه لوح فشرده».

بنده گمان می کنم «لوح فشرده» ترکیبی است که چند نفر اختراع کرده اند در برابر CD و بعضی سازمانهای دولتی و بعضی افراد و بعضی جاها هم که تصور می کنند «سی دی» و «دیسک فشرده» معادل نادرست و نامناسب و غیر فصیح برای CD است، این لغت «لوح فشرده» را به کار می برند.

من در برابر compact disc دو معادل «سی دی» و «دیسک فشرده» را درست می دانم (و فقط «سی دی» را به کار می برم).

طبق Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary, 2009 ظاهراً در معناهای مختلف لغت disc آنچه مشترک است rounded و circular است. یعنی «گِرد». همین گرد بودن سی دی و صفحه ی گرامافون و قرص ماه و دیسک صفحه ی اتوموبیل. خُب. اما در «لوح» آیا معنای «گرد بودن» است؟ «لوح»، که بر آن مطلب می نوشتند، و «لوح تقدیر» که به افراد می دهند، آیا «گرد» است؟ هرچند در ریشه شناسی ی لغت «لوح» ظاهراً خبری از «شکل» و گرد بودن یا مستطیل بودن نیست، اما در معنایش ظاهراً می توان چیزهایی به نفع «مستطیل بودن» یافت:

«لغتنامه ی دهخدا: لوح: ... تختۀ کشتی ... کف ... استخوان پهن ...هرچه پهن باشد از استخوان و کتف و تخته و جز آن و بر آن نویسند ... هر صفحۀ عریض که از چوب یا استخوان باشد»

من واقعاً دلیل قوی یا دلیل نیمه قوی برای این که در برابر disc بگوییم «لوح» و در برابر compact disc / CD بگوییم «لوح فشرده»، سراغ ندارم، و به طریق اولا پیشنهاد واحد شمارش «حلقه» و گفتن «دو حلقه لوح فشرده» را تأیید نمی کنم. می گویم «دو سی دی» و «دو عدد سی دی». در فصیحترین کلام هم همین را می گویم.

سیدعباس سیدمحمدی شنبه 24 فروردین‌ماه سال 1392 ساعت 18:23

نظرات 12 + ارسال نظر

سلمان محمدی یکشنبه 25 فروردین‌ماه سال 1392 ساعت 12:41 http://salmanmohammadi3.blogsky.com/

سلام. به نکتة جالبی اشاره کردید که به اش فکر نکرده بودم. درست است. دیسک کمر هم مدور است. صفحة گرد را در فارسی چه میگوییم؟ شاید قرص. ولی "قرص فشرده" آدم را یاد CD نمی اندازد. پس آیا مجبوریم دیسک را بپذیریم؟ من از قبول لغات فرنگی اکراه دارم. ناتوانی زبان فارسی را نشان میدهد. یعنی ما واقعاً برای مفهومی به این دم دستی، صفحة گرد، هیچ لفظی نداریم؟ نداشته ایم در این بیش از هزار سال نثر و شعر فارسی؟
همان صفحه چه طور است؟ صفحات گرامافون را هم که مدور بودند، صفحه میگفتیم. در این صورت CD میشود "صفحة فشرده". فکر کنم بد نباشد. ها؟

سلام علیکم.
این یادداشت ذیل نوشته ی شما را، به اطلاعتان می رسانم.
در مجموع، گمان می کنم در فارسی ی حدود صد سال گذشته، تا الان، در برابر disc تعدادی معادل رسا و درست به کار رفته. من تقریباً آنچه در دیکشنری ی انگلیسی فارسی ی مرحوم حقشناس است، کافی می دانم:
عیناً از آن دیکشنری نقل می کنم:
disc
1. [ماه، خورشید و غیره] قُرص؛ [گرامافون] صفحه؛ [اتومبیل] دیسک، صفحه 2. (کالبدشناسی، کامپیوتر، کشاورزی) دیسک

پایان نقل از دیکشنری ی انگلیسی فارسی ی مرحوم حقشناس.
به نظرم ایشان و همکارانش موفق بوده اند در جمع و جور کردن معناهای مختلف لغت disc و سه معادل «قرص» و «صفحه» و «دیسک» را در برابر معناهای مختلف قرار داده اند. من موافق ایشان هستم. توضیحاً:
گمان می کنم پذیرفتن لغت «دیسک» با همین املا و تلفظ، در مواردی مانند «پرتاب دیسک» (ورزش پرتاب دیسک) و «دیسک کمر» (که شما اشاره کردی، و راستش من از گرد بودن یا نبودن دیسک کمر اطلاع نداشتم، و شما به گرد بودن آن اشاره کردی) و «فلاپی دیسک» و «دیسک سخت» (هارد دیسک) و «دیسک فشرده» (= سی دی)، بهتر از تلاشهایی است که منجر به اختراع

«لوح فشرده»
و
«دو حلقه لوح فشرده»

می شود.

فارسی توانایی داشته و «صفحه» و «قرص» را در برابر بعضی از معناهای disc به کار برده اند، و مقبول هم واقع شده، اما ظاهراً در مورد «دیسک کمر» و «دیسک صفحه ی ماشین» و «پرتاب دیسک» و «فلاپی دیسک» و «دیسک فشرده» و «دیسک سخت»، واژه ی اروپائی مورد استقبال قرار گرفته.
من در برابر چند کلمه ی اخیر، معادل فارسی نمی سازم و به کار نمی برم. هرچند به طور کلی موافقم و علاقه دارم واژگان فارسی به کار رود.

فرزانه دوشنبه 26 فروردین‌ماه سال 1392 ساعت 14:43 http://www.elhrad.blogsky.com

سلام
واقعاً زبان فارسی الان وضعیت خوبی ندارد .

[ بدون نام ] دوشنبه 26 فروردین‌ماه سال 1392 ساعت 15:05

سلام
در اینجا نظر میدهم و آن را خصوصی به عرض شما میرسانم
به نظرات دیگر کاربران محترم نیز پاسخ دهید و آن را به طور خصوصی به اطلاع آنان برسانید شما گزینشی عمل میکنید و فقط به کامنت های سلمان محمدی پاسخ میدهید و آن را به طور خصوصی به اطلاع او میرسانید و این درست نیست چرا که ما هم دوست داریم که با اجازه ما به کامنت هایمان نظر بدهید و آن را خصوصی به اطلاع ما برسانید تا دیگر کاربران نیز از پاسخ های خصوصی شما به کامنتهای دیگر کاربران مطلع شوند وکم کم بحث از حالت خصوصی خارج و به جمع کشیده شود تا همه با هم به طور خصوصی و با اجازه جمیع کاربران از نظرات هم بهره مند شویم.

سلام ای نظردهنده ی محترم.
من ندرتاً در قسمت کامنتهای وبلاگ خودم نظر می دهم.
خوشم نمی آید از این کار.
اما گاهی اوقات، بنا به جذابیت موضوع، نظر می دهم، و نظر را می روم به اطلاع مخاطبم می رسانم.
بحثهای لغوی و زبانی، بیشتر بین من و سلمان محمدی بوده، و فقط و فقط به همین دلیل در ذیل کامنتهای ایشان بیشتر نظر داده ام. مطلقاً «گزینش کردن» نیست.

[ بدون نام ] دوشنبه 26 فروردین‌ماه سال 1392 ساعت 15:34

هان ای سید عباس سید محمدی
به دیگر کاربران نیز بده پاسخ خود را
تو همان سید اولاد بزرگی که جهانی
شد دشمنش او کرد مدارا و مدارا
این کاربران یا به اباطیل و تو حقی
پس با سخن خود تو بکن حق آشکارا
دیگر چه بگویم تو همان سید پاکی
سوگند به پاکیت بده پاسخ مارا

نحس سه‌شنبه 27 فروردین‌ماه سال 1392 ساعت 02:16

دوازده امامی عجب ادم بیکاری هستی!!! به جای این کارا درستو بخون ده سال دانشجو مثلا فیزیکی

سیدجواد سه‌شنبه 27 فروردین‌ماه سال 1392 ساعت 05:58

سلام سید . ازهادی بیات خبری نداری؟اگه بهش دسترسی داری بگواین چه وضعشه بابا یه مدت که توبلگفابودی بعدکه وبت اونجاسگخورشداومدی توبلگ اسکای بعدهم که رفتی حاجی حاجی مکه . . .

روزبه سه‌شنبه 27 فروردین‌ماه سال 1392 ساعت 09:25 http://birjandnews.blogfa.com

با سلام
خیر. این دو نفر نسبت فامیلی با هم ندارند

حسن سه‌شنبه 27 فروردین‌ماه سال 1392 ساعت 12:10 http://hhamtaii.blogfa.com

سلام. دیر شده اما تبریک می گویم و خدا فرزندان شما را حفظ کند.

سلمان محمدی پنج‌شنبه 29 فروردین‌ماه سال 1392 ساعت 07:12 http://salmanmohammadi3.blogsky.com/

سلام.ولی با تن دادن به "دیسک" دیگر جتی "دیسک سخت" هم ناموجه میشود و همان "هارد" یا "هارد دیسک" را باید گفت. بگذارید زبان فارسی ورزیده شود. اولش سخت است. اما کم کم آدم عادت میکند. بیست سال پیش کسی یارانه را نمیفهمید. همه میگفتند و مینوشتند سوبسید. بعد که یارانه درآمد، عده ای مقاومت کردند و ان قلت گذاشتند و .... بالاخره عده ای قبول کردند. اما آنها هم سخت شان بود تغییر عادت زبانی شان. ولی کم کم گفته شد و در قانون آمد و بر سر قانون بحث شد و ..... الان دیگر همه راحت میگویند یارانه. و گفتن سوبسید خلاف عادت است و سخت. حتی طوری شده که برای برخی سوبسید را شما باید توضیح بدهید.
به همین دلیل من معتقدم همیشه باید اصل را بر معادل فارسی گذاشت؛ برای هر لغت فرنگی معادل فارسی ساخت و کوشید آن را به کار برد، تا ... بالاخره روزی شاید معادل فارسی رایج شد.
با این توضیحات "صفحة فشرده" به جای سی دی و دیسک خوب است.

این یادداشت را به اطلاع شما می رسانم:
سلام علیکم.
آخه ورزیدگی، به اختراع «دو حلقه لوح فشرده» (به جای «دو عدد سی دی») و پیشنهاد فرضی ی «پرتاب صفحه ی گرد فولادی» (به جای «پرتاب دیسک») نیست.
من می گویم «سی دی».
شما می توانید بگویید «صفحه ی فشرده». چنان که مقالات وبلاگتان کم نیست از پرانتزهایی که کلمات اختراعیتان در برابر واژه های متدوال اروپایی است. هر کس، هر فرد، زبان خود را دارد.
***
«یارانه» خوش ساخت بوده (خرمشاهی ساخته این واژه را)، و، از بسیاری رسانه ها وارد گفتار و نوشتار مردم شده. طبیعی است به مرور «سوبسید» کنار برود. اما «رایانه»، که سالها قبل از «یارانه» ساخته شده، به نظر من با وجود تبلیغات بسیار زیاد رسانه های حکومتی و ...، هنوز نتوانسته جای «کامپیوتر» را بگیرد.
***
قربانت.

فرزانه جمعه 30 فروردین‌ماه سال 1392 ساعت 01:12 http://www.elhrad.blogsky.com

همین الان متوجه شدم صاحب فرزند دوم شده اید
تبریک می گویم
خصوصاً به کوچولویی که صاحب داداش شده است تبریک بگویید.

سلمان محمدی جمعه 30 فروردین‌ماه سال 1392 ساعت 21:59 http://salmanmohammadi3.blogsky.com/

سلام. یکی از دوستانم نقل میکند که مرحوم حسن حبیبی در یکی از جلسات شورای واژه گزینی فرهنگستان گفته بود وقتی قرار شد معادلی برای سوبسید گذاشته شود، هر کس چیزی گفت، از جمله یارانه هم مطرح شد. (نگفت که خرمشاهی پیشنهاد کرد). در هر حال جلسه تمام شد بی آنکه چیزی تصویب شود. شب حبیبی در مصاحبه اش یارانه را به جای سوبسید به کار برد و با اینکه برخی اعضای شورا دلخور شده بودند که چرا هنوز به تصویب ما نرسیده شما به کار برده اید، ولی دیگر مطبوعات به کار بردند و رایج شد و آن مخالفان هم کوتاه آمدند.
رایانه را هم گویا فرهنگستان نساخته. صدا و سیما اگر اصرار بر کاربردش دارند، به خاطر سیاست کلی شان است که عبارت است از ترجیح لغات فارسی.
من هم میگویم باید بر کاربرد معادل فارسی اصرار داشت، نه بر صفحه فشرده یا چیز دیگر.
شما با صفحه فشرده مشکل دارید، معادل دیگری بسازید. بهتر است از تسلیم سی دی شدن.
حالا این جوری زبان ورزیده نمیشود، شما بفرما چه جوری میشود پس؟

این یادداشت را به اطلاع جناب عالی می رسانم:
بهاء الدین خرمشاهی، از واژه تا فرهنگ، تهران، انتشارات ناهید، ۱۳۸۷، صفحه ی 215:

یارانه (برساخته از یاری + انه پسوند اسم ساز) بنده این کلمه را در حدود هشت سال پیش، در فرهنگستان، در گروه واژه گزینی و سپس شورای عالی فرهنگستان، که از همان آغاز افتخار عضویت پیوستۀ آن را دارم، مطرح کردم و به اتفاق آراء حاضران برگزیده شد. این کلمه در مقابل subside است. به یاد دارم که این اولین و تنها واژه ای بود که استاد دکتر حسن حبیبی که هم معاونت اول ریاست جمهوری و هم ریاست (دورۀ اول) فرهنگستان را داشتند، به هیئت دولت بردند، و صلاح دانستند که برای طرح واژۀ بیگانه و پربسامد سوبسید، با صدور بخشنامه ای کاربرد آن را توصیه کنند. گفتنی است که مولانا جلال الدین محمد این کلمه را یک بار در یکی از غزلهایش به کار برده است. ولی پیداست که او آن را منسوب به «یار» (و نه «یاری») ساخته است.

***
بنده می گویم «سی دی» و «پرتاب دیسک»، و گمان نمی کنم در برابر این الفاظ بسیار پربسامد اروپایی «تسلیم شده ام»، و معادل فارسی یا عربی در برابر این ترکیبها، که مقبولیت یافته باشد یا بخت قبول داشته باشد، سراغ ندارم.

بعضی معادلها هست، من به کار نمی برم، اما قبول دارم معادل خوب و رسا است و بخت قبول دارد. مانند «پیامک». من هرگز به کار نبرده ام پیامک را، و می گویم «اس ام اس»، اما به نظرم «پیامک» معادل خوب و خوش ساخت است و شاید ده سال بیست سال بعد غلبه با «پیامک» باشد در زبان ما.

اگر اشتباه نکنم «رایانه» را در فرهنگستان زمان شاه ساختند. من یک بار با خرمشاهی صحبت می کردم. پرسیدم آیا شما می دانید «رایانه» چه گونه ساخته شده؟ گفت نه، ولی شاید از «رای» به معنای «نظر» و «دیدگاه» ساخته شده.

ادیب سلطانی می گوید «رایانگر الکترونی» و غلامحسین مصاحب می گفت «حسابگر الکترونی» و صدا و سیما متنی را که مشاهده می شود در متن نوشته اند «کامپیوتر»، صداگذاری می کند «رایانه»!
من می گویم «کامپیوتر».

توجه بفرمائید:
طبق واژه های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی دفتر پنجم (؟) که من نسخه ی پی دی اف آن را دانلود کردم و دارم:
computer-aided design
طراحی رایانه ای [رایانه ...]
computer-aided manufacturing
ساخت رایانه ای [رایانه ...]
computer-aided software engineering
مهندسی نرم افزار با رایانه [رایانه ...]
computer-based trainee
کارآموز رایانه بنیاد [رایانه ...]
computer-based training
آموزش رایانه بنیاد، آراب [رایانه ...]
computer guru
خدای رایانه [رایانه ...]

الان هم در
http://persianacademy.ir/fa/word/default.aspx
جست و جو کردم و دیدم:

مصوب بیگانه حوزه تعریف
رایانه computer [رایانه و فنّاوری اطلاعات] دستگاهی برای پردازش خودکار داده‏ها * پیشنهاد فرهنگستان دوم

دوست گرامی. ظاهراً هر دو نظر جناب عالی نادرست بود، و یارانه ساخته ی خرمشاهی است، و رایانه ساخته ی فرهنگستان دوم بود.

ناگفته نگذارم:
بنده «رایانه» را به کار نمی برم و می گویم «کامپیوتر».