در جست و جوی تجزیه و تحلیل درست و بی تعصب

                 بسم الله الرحمان الرحیم. 

                                

            یک) عین مقاله ی دوست ارجمند، محمدرضا، در http://mamrizzio3.blogspot.com/2010/10/blog-post_18.html  :

            «دوشنبه, اکتبر ۱۸, ۲۰۱۰

ما کجاییم در این بحر تفکر؟

 

«اگر فرمانروایی خودکامه را با ملتی مقایسه کنیم که تابع قانون نیست، خواهیم دید که معایب ملت سبک تر و کوچک تر از معایب فرمانرواست... از ابلهی های ِملتی که زنجیر نظم و قانون را گسسته است نباید زیاد ترسید. در این مورد شر حاضر ترس آور نیست. ترس آور شری ست که ممکن است از آن نشات بگیرد زیرا که بی نظمی، بیشتر اوقات به پیدایی ِفرمانروایی خودکامه می انجامد.»
ماکیاولی - گفتارها - ترجمه ی محمد حسن لطفی - ص 183

«چون پادشاه به فرمان حق قیام نماید، و از متابعت هوا اجتناب کند، و رعایا را در پناه دولت و حصن حراست و کنف سیاست ِ سلطنت خویش آورد...شایستگی خلافت حق گیرد و... اگر به ظلم و جور و متابعت از هوا و مخالفت خدای مشغول شود، صورت قهر و غضب خدای باشد و...»

نجم الدین رازی - مرصادالعباد - به اهتمام محمد امین ریاحی - انتشارات علمی و فرهنگی - صص 430-431

خود مقایسه کنید میان دو سیاست نامه نویس. یکی که به اشتباه معروف شده به توجیه کننده ی حکومت استبدادی و حامی ظالمان و تشویق گر زیرپا نهادن اخلاق در سیاست و دیگری یکی از مفاخر دوران طلایی. اولی به روشنی و وضوح، خطر استبداد را بیشتر از هرج و مرج دانسته و دومی حتی ظلم پادشاه را شکلی از بروز قدرت خداوند می داند.

هر دو برگرفته از متن این کتاب خوب:

استبداد در ایران - حسن قاضی مرادی - نشر کتاب آمه - چاپ چهارم 1389- 7000 تومان»

            پایان نقل از وبلاگ محمدرضا.

            دو) سیدعباس سیدمحمدی:

            الف) درباره ی سخن محمدرضا، که گفته است ماکیاولی «به اشتباه معروف شده به توجیه کننده ی حکومت استبدادی و حامی ظالمان و تشویق گر زیرپا نهادن اخلاق در سیاست»، توجه کنید:

داریوش آشوری، دانشنامۀ سیاسی، تهران، مروارید، 1387؛ صفحه ی 296:

«... ماکیاولی در کتاب نامدار خویش، شهریار، هدف عمل سیاسی را دستیابی به قدرت می داند، و بنابراین، آن را محدود به هیچ حکم اخلاقی نمی داند، و در نتیجه، به کار بردن هر وسیله را در سیاست برای رسیدن به هدف مجاز می شمارد، و بدینگونه سیاست را بکل از اخلاق جدا می داند.... ماکیاولی بر آنست که «زمامدار، اگر بخواهد باقی بماند و موفق باشد، نباید از شرارت بهراسد و از آن بپرهیزد. زیرا بدون شرارت نگهداشت ِ دولت ممکن نیست ... برای داوری درباره ی فرمانروا هیچ سنجه و مقیاسی جز میزان موفقیت سیاسی و افزونی ِ قدرت او وجود ندارد. فرمانروا برای دستیابی به قدرت و افزودن و نگهداشت آن مجاز به هر عملی از زور و حیله و غدر و خیانت و نیرنگ و پیمان شکنی دست زند.»»

ب) ظاهراً دوران طلائی ی اسلام / العصر الذهبی للإسلام / Islamic Golden Age  دوران «دموکراسی» نبوده. دوران درخشش نسبی از نظر پیشرفتهای فلسفه و علوم تجربی و ترجمه و مانند اینها بوده.  «دموکراسی» در غرب هم، ظاهراً تا حدود بعد از جنگ جهانی ی دوم، نهادینه نشده. الان هم، نهادینه شدنش، مطلق نیست. همان طور که دوران یونان باستان، و دوران رنسانس، و دوران روشنگری، و دوره ی مدرنیسم، و دوره ی پست مدرنیسم، هر کدام نقاط قوتش به اموری خاص است، و مثلاً درخشش قرن بیستم، به موسولینی و هیتلر نیست، درخشش نسبی ی دوران طلائی ی اسلام هم، ظاهراً به نظریات اندیشمندان آن دوران و آن محدوده ی جغرافیائی درباره ی دموکراسی و تفکیک قوا و صندوق رأی نبوده. ظاهراً، به دلایل مختلف، ایران حتا هنوز هم مشکل و ضعف دارد در نظریه پردازی برای مدل حکومت.

پ) ظاهراً نجم الدین رازی عارف بوده و مرصاد العباد کتابی عرفانی است. ماکیاولی سیاستمدار و نویسنده ی سیاسی بوده. این که نجم الدین رازی و ماکیاولی را، هر دو را، «سیاست نامه نویس» معرفی کنند، جای سؤال است.

ظاهراً «تاریخ اندیشه ی سیاسی ی غرب» پویاتر و پُراندیشمندتر و پُردیدگاه تر از «تاریخ اندیشه ی سیاسی در اسلام» و «تاریخ اندیشه ی سیاسی ی شرق» است.

ت) شاید نظر نسبتاً منصفانه درباره ی ماکیاولی این گونه باشد:

دایرة المعارف فارسی، به سرپرستی ی غلامحسین مصاحب، جلد دوم، بخش دوم، م ــ ی، تهران، شرکت سهامی ی کتابهای جیبی وابسته به مؤسسه ی انتشارات امیر کبیر، چاپ چهارم، 1387، صفحه ی 2604، ستون دو:

«ماکیاولی ..... هنگامی که خاندان مدیچی مجدداً قدرت یافت (1512)، وی ناچار به گوشه گیری شد. در همین دوره بود که وی کتابهای عمده اش را نوشت. کتاب پرنس (ترجمه ی فارسی تحت عنوان شهریار؛ تهران، 1318 ه ش)، که مشهورترین اثر اوست، نام او را مظهر بیمرامی و پابند نبودن به اصول سیاسی کرده است. در واقع این کتاب نه اخلاقی است و نه ضد اخلاق، بلکه نخستین تجزیه و تحلیل علمی و بیطرفانه از روشهائی است که موجب کسب نیروی سیاسی و حفظ آن میشود. جنبه ی بیطرفی کامل کتاب به آن رنگ بدبینی میدهد ولی به تابناکی آن می افزاید. تأثیر این کتاب، حتی تا روزگار اخیر ، بی اندازه است. چنین به نظر میآید که ماکیاولی شخصاً طرز حکومت جمهوری را ترجیح میداده.»