پرهیز از خطا ، اما نه با نفی هر گونه پرسش

                     بسم الله الرحمان الرحیم.

            حمید وحید دستجردی، «بازآموزی پارادکس تأیید، فکر دینی و جدال با مدعی»، در: عبدالکریم سروش، قبض و بسط تئوریک شریعتـ نظریۀ تکامل معرفت دینی، تهران، انتشارات صراط، بهار 1388؛ صفحه ی 674—623:

            «... صادق لاریجانی: معرفت دینی ... آقای لاریجانی ... (صفحه ی 625)

... آقای لاریجانی ... شکی نیست که با نفی و طرد هر گونه پرسش و تجربه می توان از احتمال و ریسک خطا پرهیز کرد اما این امر مانع از کشف بینشها و (صفحه ی 673) افقهای متعالیتر نیز خواهد شد. اگر قرار است «حقیقت»ی در کار باشد، «خطا» نیز اجتناب ناپذیر خواهد بود. اگر کسانی گمان می کنند با مطرح کردن چند حصر عقلی، چند قاعدۀ بدیهی یا تکیه بر الفاظی از قبیل «معتبر حکیم»، «عدم اتحاد صور نوعیه»، «ظهورات کلامیه» و مانند آنها حقایق مهمی را آشکار کرده اند نه تنها گمان باطل زده اند که خدا را نیز به عظمت نشناخته اند و ما قدروا الله حق قدره. عالمی را به خداوند نسبت داده اند که نه با لطیف بودن او سازگاری دارد و نه با خبیر بودنش و هو الطیف الخبیر. در این عالم هیچ «حقیقت»ی به سادگی به دست نمی آید زیرا هیچ «حقیقت»ی ساده نیست. صحنه های جدال فکری را به محاکمات اخلاقی تبدیل کردن، «خطاهای معرفیتی» را گناه، شکاکین را منحرفانی که باید به آتششان درافکند و پاسخگویی به منتقدین را «رجم شیطان» خواندن نه معضلی را پاسخگویی می کند و نه خدمتی را به فکر دینی. جاده ای که به «حقیقت» منتهی می شود، مسیری است که در هر گوشه و کنار آن انواع و اقسام پارادوکس ها، تناقضات و تشکیکات وجود دارد. هیچ امر «غیر طبیعی»یی در این راه وجود ندارد و هیچ قافله و صنفی را نیز برتری معرفتی به دیگری نیست. در محشر «عقل» هیچ ملتی «برگزیده» خداوند نیست. و پر واضح است که کسی که می خواهد در این مسیر گام زند از قبل باید انواع جراحتها و زخمها را به جان خریده باشد که تنها آن کس که خطر می کند خطا می کند و تنها نیز هموست که توانایی گشودن افقهای تازه را خواهد داشت. هیچ راه «میانبر»ی به حقیقت وجود ندارد. ترک خطر کردن پشت به نور کردن است. خداوند را در نور می باید جست نه در تاریکی. (صفحه ی 674)»