فارسی و پارسی

            بسم الله الرحمان الرحیم.

            هفته نامه ی خبری فرهنگی ی اَمُرداد، شنبه 14 آبان 1390، صفحه ی 3:

            «لطفا به جای واژه ی عربی شده ی فارسی، از حالت درست آن، پارسی بهره ببرید. زیرا آن چه در امرداد به کار می برید، زبان پارسی است و نه فارسی.

امرداد: فرهیخته ی گرامی؛ امروزه واژگانی چون سفید، فیل و ...، معرب (عربی شده) هستند. از این رو، شاید بتوان واژه ی فارسی را در نیز در نمای بیرونی اش چنین برشمرد. اما باید این را نیز بدانیم که ما ایرانیان از هزاره های بسیار دور در این فلات پراکنده شده و تیره هایی در پیوند را پدید آوردیم، که این ها همگی زبانی با ریشه ی انباز (مشترک) در زبان ایرانی کهن داشتند. اما رفته رفته واژگان آن، با هجابندی هایی دگرگشت یافته (متمایز)، در میان ایشان به کار رفت. اگرچه بار دیگر و در پی در هم آمیختگی های تیره ای و زبانی، اندک اندک و دوباره به همسانی های تباری و زبانی نزدیک شدیم. امروزه «زبان فارسی» همانند صندوق و انبانی است که هر یک از تیره های همگون ایرانی، واژگانی از گنجینه ی واژگان ایرانی کهن خود را در آن به یادگار نهاده و هم اینک این «دفتر زرین»، از آن همگی ما ایرانیان و ایرانی تباران است. بنابراین زبانی که ما امروزه سخن می گوییم، «پارسی» نیست که از آن یک تیره و یا ایل و گروهی ویژه باشد؛ بلکه زبانی است فراگیر و توانمند و مایه ی پیوند و سربلندی همه ی ماست.»

پایان نقل عین سؤال و جواب منتشرشده در هفته نامه ی زرتشتی ی اَمُرداد.

سیدعباس سیدمحمدی:

نمی دانم استدلال هفته نامه ی اَمُرداد تا چه اندازه از نظر زبان شناسی و زبان و ادبیات و تاریخ زبان درست است. ولی برایم جالب بود. که لغت «فارسی»، فقط عربی شده ی لغت «پارسی» نیست. هرچند ابتدائاً، یعنی مدتی پس از وارد شدن اعراب مسلمان به ایران، لغت «فارسی» نشان دهنده ی چیزی غیر از همان «پارسی» نبوده، با تغییر «پ» به «ف»، اما به مرور طوری شد که «فارسی» علاوه بر داشتن واژه ها و ساختارهایی از «پارسی»ی اصیل، به زبانی تبدیل شد با واژگانی دیگر و بعضاً با تغییراتی در ساختار زبان. البته، اگر برای نامیدن زبان فارسی، که واژگانش و ساختارش تفاوتهایی دارد با زبان پارسی ی کهن، از واژه ی «پارسی» استفاده می شد، آنگاه واژه ی «پارسی» از نظر تاریخ زبان، به دو زبان اشاره می کرد که تقریباً مانند مادر و فرزند بودند، با شباهتهایی به همدیگر و تفاوتهایی با همدیگر. با همه ی این حرفها، بنده گمان می کنم اشکال ندارد به «زبان فارسی ی معاصر» گفت «زبان پارسی». آنان که به زبان فارسی ی معاصر می گویند «زبان پارسی»، و آنان که می شنوند «زبان پارسی»، گمان کنم می دانند و می فهمند منظورشان چیست. اشتباه رخ نمی دهد. به زبان فارسی ی معاصر، که واژه ی  «فارسی»ی آن، فقط عربی شده ی واژه ی «پارسی» نیست، بلکه واژگان آن و ساختار آن تفاوتهایی دارد با پارسی ی کهن، چه بگویند «فارسی» و چه بگویند «پارسی»، گمان کنم معلوم است منظور چیست.

با این که ظاهراً غلبه ی مطلق با واژه ی «فارسی» است برای نام بردن «زبان فارسی ی معاصر»، و با این که ظاهراً استدلالهایی وجود دارد که «فارسی» فقط عربی شده ی «پارسی» نیست، ضمن پذیرفتن درستی ی این استدلالها، بنده گمان می کنم اشکال ندارد تعبیر «زبان پارسی» را هم برای اشاره به «زبان فارسی ی معاصر» به کار ببریم.

استدلالهایی که می گوید «فارسی» فقط عربی شده ی «پارسی» نیست، گمان کنم اساساً درست است، اما به نظرم چنان توانمند نیست این استدلالها که بتواند استفاده از واژه ی «پارسی» برای نام بردن از «زبان فارسی ی معاصر» را نهی و نفی کند.

چه خوب است «فارسی» و «پارسی» با هم بسیار بسیار رفیق و صمیمی باشند.